منبع روزنامه جوان http://javandaily.com/1385/850907/media.htm#s230697
روسیه به عنوان وارث اتحاد جماهیر شوروى در پانزده ساله پس از فروپاشى، دوره پر پیچ و خمى را پشت سر گذاشته است. تنها در دو سه ساله اخیر و پس از سپرى شدن دوره اول ریاست جمهورى ولادیمیر پوتین بر این کشور، روسیه توانسته است مشکلات عمیق و انبوه ناشى از فروپاشى شوروى را پشت سر بگذارد. استقلال بیشتر در اتخاذ مواضع روسیه در زمینه مسائل بین المللى از آمریکا و اروپا، نزدیکى بیشتر به چین و تقویت سازمان همکارى هاى اقتصادى شانگهاى که از آن به رقیب ناتو در منطقه تعبیر مى شود و پذیرش پاکستان و ایران به عنوان عضو ناظر این سازمان و همچنین تلاش براى نزدیکى بیشتر به جهان اسلام از جمله نشانه هاى فعال شدن دوباره روسیه در صحنه جهانى هستند.
در زمینه رویکرد روسیه به تقویت روابطش با جهان اسلام مى توان به احیاى روابط دیرینه روسیه با برخى کشورهاى اسلامى چون مصر، اردن، مراکش، سوریه و الجزایر، دعوت سران حماس به مسکو، شناسایى حزب الله لبنان به عنوان یک گروه سیاسى (غیر تروریست)، تلاش براى ایفاى نقش بیشتر در بحران اخیر خاورمیانه، عضویت ناظر در سازمان کنفرانس اسلامى، اظهار نظر صریح رئیس جمهور روسیه مبنى بر حضور بیش از بیست میلیون مسلمان در روسیه و به رسمیت شناختن این جمعیت به این وسیله، تعیین سفیر سیار در کشورهاى اسلامى و تشکیل گروه گفت وگوى راهبردى روسیه - جهان اسلام اشاره کرد.
مذاکراتى که شهریورماه سال جارى در دومین نشست گروه گفت وگوى راهبردى روسیه - جهان اسلام انجام شد، حاکى از واقعیت تقویت رویکرد روسیه به جهان اسلام در حوزه سیاست خارجى این کشور است و به جاست که توجه به این موضوع و تلاش براى توسعه و تحکیم لابى با جهان اسلام در روسیه جایگاه ویژه اى در سیاست خارجى جمهورى اسلامى ایران بیابد. برگزارى اجلاس قازان مرکز جمهورى خودمختار تاتارستان در روسیه از جهات مختلف حائز اهمیت است. روسیه از پتانسیل جمعیت مسلمان در روسیه که در توسعه تمدن اسلامى نیز تاثیرگذار بوده اند براى تقویت روابط خویش با جهان اسلام بهره مى گیرد و تلاش مى کند تا تاتارستان را همزمان به عنوان نمونه اى پیشرفته از زندگى مسالمت آمیز اسلام و مسیحیت در سطح روسیه و در عرصه جهانى عرضه نماید. به این وسیله روسیه هم با ارائه نمونه اى از زندگى مسالمت آمیز تلاش مى نماید رقابت و رویارویى خود با جهان اسلام را به فضاى اعتماد و همکارى تبدیل نماید و با بهره گیرى از حضور و نظرات نخبگان جهان اسلام به دنبال ارائه راه حلى براى مشکلات درهم پیچیده خود در تعامل با مسلمانان چچنى در قفقاز شمالى مى گردد.
دعوت ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه از رهبران دینى جهان به بردبارى به دنبال اظهارات پاپ در مورد اسلام که باعث برانگیختن خشم مسلمانان در جهان شد نیز یکبار دیگر نشان داد که روسیه به هیچ وجه مایل به تشدید جو تقابل و رویارویى در دنیا نیست و در این زمینه جسارت لازم را براى هشدار دادن به آمریکا در این زمینه از خود نشان مى دهد. این تقابل و صف بندى براى روسیه با توجه به جمعیت قابل توجه براى مسلمانان و همچنین جمعیت هاى آسیایى متفاوت در این کشور مى تواند اثرات زیانبارى داشته باشد. به این ترتیب اگر چه ارائه الگوى گفت وگو و تاکید بر شیوه هاى مسالمت آمیزرا مى توان یک تاکتیک در حوزه سیاست خارجى در روسیه دانست که به تعبیرى مرحله اى از فعال شدن جدى و دوباره روسیه در عرصه بین الملل است اما و در عین حال با توجه به فضاى داخلى روسیه و همچنین تهدیداتى که این کشور از گسترش حضور ناتو و آمریکا در منطقه احساس مى کند تکیه بر همزیستى مسالمت آمیز و نفى یک بندگرایى سیاسى و فرهنگى مى تواند یک استراتژى بلند مدت براى این کشور باشد. روسیه در عین حال در رویکرد خویش براى تقویت روابط با جهان اسلام از یک پارادوکس رنج مى برد و آن تعیین اولویت ها در تنظیم روابط خارجى با آمریکا چین و هند و جهان اسلام است. از این روست که بسیارى بر این باورند که اولویت هاى اصلى سیاست خارجى روسیه عبارتند از : عضویت در سازمان تجارت جهانى عضویت در اتحادییه اروپا، همکارى باآمریکاو گروه جى هشت و آنچه از رویکرد شرق همکارى با چین و جهان اسلام نسبت به موارد پیشین اولویت هاى بعدى سیاست خارجى روسیه هستند.
این پارادوکس وقتى جدى تر مى شود که در ریشه یابى عوامل آن به مولفه هاى هویت ساز در روسیه مى رسیم. آنچه اکنون از رویکردهاى مختلف در سیاست خارجى روسیه مى بینیم در واقع از رویکردهاى مختلف نسبت به موضوع هویت در روسیه ناشى مى شود. یک رویکرد غالب در روسیه از آن گروه نخبگان و احزابى است که به ویژه در سال هاى اول پس از فروپاشى در این کشور حاکمیت داشتند و معتقدند که روسیه داراى هویت و خاستگاه بیزانسى و مسیحى است و خواه ناخواه بخشى از تمدن غربى به حساب مى آید و اولویت هاى اول در سیاست خارجى اش نیز از همین زاویه تعریف مى شود.
البته رویکرد اوراسیاگرایان که منطبق بر شرایط جغرافیایى تاریخى و جمعیت شناسى روسیه است نیز در روسیه از قوت کافى برخوردار است. این گروه در روابط روسیه با جهان منافع بیشترى در کفه روابط با آسیا مى بینند و بر این باورند منافع دراز مدت روسیه به تقویت روابط شرق با جهان اسلام است. اما رئیس جمهور پوتین عمل گرایى است که تلاش نموده است تعادل و تناسبى میان این رویکردها برقرار کند و روسیه را به سمت تحکیم سیاسى و اقتصادى در داخل و ایفاى نقش در عرصه بین الملل پیش ببرد. آنچه در این جا حائز اهمیت است این است که مولفه هاى لازم براى توسعه و تقویت واقعى روابط ایران و روسیه و همچنین همکارى در کشور در سطح منطقه اى و جهانى وجود دارد و دو کشور داراى پتانسیل هاى فراوان و همچنین نیازمندى هاى متقابل به یکدیگر در این زمینه هستند و به جاست که دستگاهاى دست اندرکار سیاست خارجى ما اقدامات گسترده ترى در جهت تقویت همه جانبه روابط دو کشور انجام دهد.
منبع: مؤسسه مطالعات روسیه، آسیاى مرکزى و قفقاز
