مقالات و تحقیقات مجید زواری

ایران به آسیای میانه باز می گردد

آرشیو مقالات و تحقیقات مجید زواری                  در نظر سنجی این وبلاگ شرکت کنید 

 خبرگزاری نووستی روسیه

مسکو، "پطر گونچاروف" پس از توقفی طی چندین قرن، ایران به آسیای میانه باز می گردد. دقیق تر باید گفت که سعی دارد به منطقه ای بازگردد که از لحاظ سیاسی، اقتصادی و استراتژیک برای این کشور اهمیت داشته و ریشه های عمیق تاریخی ایران را بدان مرتبط می سازد.

در اوایل دهه 90 میلادی، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی، تهران به پیروی از طرح "صدور انقلاب اسلامی" در سیاست خارجی خود، "هجومی" گسترده را به کشورهای تازه استقلال یافته آسیای میانه و در وهله اول به تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان آغاز نمود. اما با شکست مواجه شد.

در تهران این گونه ارزیابی کردند که دولت های جدید آسیای میانه متمایل به توسعه روابط خود با قدرت های پیشروی منطقه ای و آسیایی بر اساس منافع اقتصادی هستند، بالاخص زمانی که یک چنین همکاری هایی می توانند با سرمایه گذاری هم توام باشند؛ اما، بدون خدشه دار نمودن روابط خود با کشورهای اروپایی، روسیه و آمریکا.

سیاست ایران در آسیای میانه در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد نیز بر همین اساس بنا می شود. نمونه آن، دیدار رئیس جمهور ایران از آسیای میانه در اواخر ماه جولای سال جاری بود.

احمدی نژاد اولین دیدار رسمی خود از آسیای مینه را به دیدار از ترکمنستان و تاجیکستان محدود نمود. حجم سرمایه گذاری ایران در اقتصاد تاجیکستان، فقط کمتر از روسیه و چین و میزان مبادلات تجاری این کشور با ترکمنستان نیز، تنها کمتر از روسیه می باشد.

در روند مذاکرات در عشق آباد و دوشنبه توافقاتی در رابطه با پروژه هایی صنعتی و تجاری حاصل شدند که بطور قطع برای شرکای ایران ارزشی اقتصادی داشتند و در عین حال برای ایران بیشتر ارزشی سیاسی.

بدین ترتیب، با ترکمنستان که عمده ترین استخراج کننده گاز طبیعی در آسیای میانه است، اما از لحاظ هزینه صادرات آن در مضیقه می باشد، توافقنامه ای درباره افزایش عرضه گاز به ایران حاصل شد. این توافقنامه افزایش صادرات گاز به ایران در سال 2007 میلادی از 5 میلیارد متر مکعب در سال تا 14 میلیارد متر مکعب را در عین افزایش قیمت گاز به بیش از 1.5 برابر در نظر دارد.

اکنون ایران بطور محکمی صدارت خود را در پروژه های اقتصادی ترکمنستان حفظ می کند. علاوه بر خط لوله گاز ترکمنستان-ایران، با حضور کمپانی ها و شرکت های ایرانی تاسیسات اقتصادی قابل اهمیتی نیز در ترکمنستان اجرا شده اند.

سهم سیاسی ایران چه می باشد؟ مسلم است که احمدی نژاد در عشق آباد حمایت رهبر ترکمنستان "صفر مراد نیازوف" از برنامه هسته ای خود را بدست آورد. اما مهم تر، حمایت وی از ایده برگزاری دومین نشست سران کشورهای حاشیه خزر (ایران، روسیه، آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان) در تهران است. علاوه بر این سران ایران و ترکمنستان در اعلامیه مشترک خود اعلام نمودند که "اجازه نخواهند داد که از خاک این دو کشور علیه یکدیگر استفاده شود".

این نکات برای تهران بسیار مهم می باشند. برگزاری چنین همایش معتبری همچون نشست سران کشورهای حاشیه دریای خزر در پایتخت ایران، نه تنها به تحکیم اعتبار بین المللی ایران کمک می کند، بلکه به رفع تنش های ایجاد شده پیرامون برنامه برنامه هسته ای این کشور نیز کمک خواهد کرد. در رابطه با اعلامیه سران این دو کشور درباره قلمروها نیز باید به منافع آمریکا اشاره نمود که به فرودگاه نظامی ترکمنستان در شهر "مارا" ابراز تمایل نموده بود که از آن شهر تا ایران نیز یک قدم بیشتر فاصله نیست.

حضور ایران در تاجیکستان نیز کمتر از آنچه گفته شد، موثر نیست. در این دیدار مسئله احداث تونلی کوهی در تاجیکستان توسط ایران مورد توافق قرار گرفت، این تونل پایتخت تاجیکستان را به مناطق جنوب شرق کشور و در عین حال به افغانستان و چین مرتبط می کند و ارزش آن 50-60 میلیارد دلار اعلام شده است. همچنین ایران متعهد شد که کار احداث مرحله دوم نیروگاه آبی "سنگ توده" را نیز با سرمایه گذاری 220 میلیون دلاری به پایان برساند. علاوه بر این، ایران در احداث تونل "انزاب" نیز 31 میلیون دلار سرمایه گذاری کرده که از این میان 10 میلیون دلار بدون بازگشت بوده است. تونل انزاب، تنها بزرگراه تاجیکستان می باشد که شمال و جنوب کشور را به هم مرتبط می کند.  

مهمترین نکته در دیدار احمدی نژاد از دوشنبه، دیدار سران سه کشور افغانستان، ایران و تاجیکستان بود. سران سه کشوری که تا حد بسیاری تاریخ و فرهنگ مشترکی داشته و زبان و سنن آنها بسیار به هم نزدیک است، اعلام نمودند که خواهان همگرایی های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی می باشند که این بعنوان فرآیندی طبیعی بوده و پاسخگوی منافع ملت های سه کشور می باشد.

ایران در قزاقستان و قرقیزستان نیز خود را بسیار مطئمن و با اعتماد بنفس احساس می کند. تنها منطقه به چنگ درنیامده، ازبکستان است و آن هم "هنوز" بدست نیامده است. تا کنون روابط سیاسی تنگاتنگ ازبکستان با آمریکا، ایجاد مزاحمت می کردند. اما دوستی ازبکستان با آمریکا دیگر به پایان رسیده است. و احمدی نژاد آشکارا ایران را در آسیای میانه بعنوان قدرتی منطقه ای جلوه می دهد.